Osmanlı Siyasi Kurumları, Prof. Dr. Şükrü Karatepe tarafından kaleme alınmış, Osmanlı İmparatorluğu'nun idari ve siyasi yapısını derinlemesine inceleyen kapsamlı bir eserdir. Kitap, Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan çöküşüne kadar uzanan süreçte, siyasi kurumların evrimini, işleyişini ve bu kurumların imparatorluğun kaderini nasıl şekillendirdiğini detaylı bir şekilde ele alır. Yazar, Osmanlı siyasi sisteminin temel unsurlarını, padişahlık makamından başlayarak divan-ı hümayun, sadrazamlık, vezirlikler, eyalet sistemi, tımar ve zeamet gibi arazi yönetim mekanizmalarını, ulema sınıfının rolünü, kapıkulu ocaklarını ve yeniçeri teşkilatını sistematik bir biçimde inceler. Kitabın özeti, Osmanlı siyasi kurumlarının İslam hukuku (şeriat) ile örfi hukukun (padişahın fermanları) etkileşimini vurgulayarak başlar. Örneğin, divan-ı hümayun'un karar alma süreçleri, padişahın mutlak otoritesi altında nasıl işlediği ve zamanla bu otoritenin nasıl zayıfladığı anlatılır. Yazar, Tanzimat dönemi reformlarıyla başlayan modernleşme çabalarını da detaylandırır; merkeziyetçi idare, vilayet nizamnamesi ve meclis-i umumi gibi yeniliklerin geleneksel kurumları nasıl dönüştürdüğünü belgelerle destekler. Kitapta, siyasi kurumların ekonomik ve sosyal yapıdaki yansımaları da göz ardı edilmez; örneğin, tımar sisteminin bozulmasıyla ortaya çıkan mali krizlerin siyasi istikrarsızlığa yol açtığı vurgulanır. Tema açısından, kitap Osmanlı siyasi kurumlarının dinamik ve uyarlanabilir yapısını merkeze alır. İmparatorluğun çok uluslu ve çok dinli karakteri nedeniyle, bu kurumlar esneklik göstermiş, ancak 19. yüzyılda Batı etkileriyle karşılaştıklarında yetersiz kalmışlardır. Ana tema, geleneksel otoriter yapının modernleşme baskıları altında nasıl eridiği ve bu sürecin imparatorluğun sonunu getirdiğidir. Kitap, tarihsel determinizme karşı çıkarak, kurumların iç dinamiklerinin ve dış faktörlerin (örneğin, Safevi ve Avusturya tehditleri) rolünü dengeli bir şekilde tartışır. Hedef okur kitlesi, başta tarih öğrencileri ve akademisyenler olmak üzere, Osmanlı tarihiyle ilgilenen entelektüeller, kamu yönetimi uzmanları ve politik tarih meraklılarıdır. Lise ve üniversite düzeyinde Osmanlı tarihi dersleri için ideal bir kaynaktır; zira karmaşık konuları sade bir dille açıklar ve kaynakça ile destekler. Kitabın akademik derinliği, popüler tarih okuyucularını da çeker, çünkü anlatım kuru olmaktan uzak, örneklerle zenginleştirilmiştir. Benzer kitaplar arasında, Halil İnalcık'ın 'Osmanlı İmparatorluğu: Klasik Çağ' adlı eseri öne çıkar; bu kitap da benzer şekilde idari yapıyı inceler, ancak İnalcık daha çok ekonomik boyutlara odaklanır. Başka bir benzer, İlber Ortaylı'nın 'İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı' kitabıdır; Tanzimat sonrası reformları ele alır ve Karatepe'nin çalışmasını tamamlar niteliktedir. Ayrıca, Norman Itzkowitz'in 'Osmanlı İmparatorluğu ve İslam Dünyası' gibi Batılı kaynaklar da paralellik gösterir, fakat Karatepe'nin kitabı Türk perspektifinden yazılmış olup, yerli arşivlere dayalıdır. Kitabın bir diğer güçlü yanı, görsel unsurlarla desteklenmesi; haritalar, organizasyon şemaları ve kronolojiler, okuyucunun kurumlar arasındaki ilişkileri kavramasını kolaylaştırır. Yazar, Osmanlı siyasi kurumlarının günümüz Türkiye'sine yansımalarını da kısaca değinerek, eseri çağdaş bir bağlama oturtur; örneğin, bürokratik geleneklerin Cumhuriyet dönemindeki idari yapıda izlerini sürer. Bu sayede, kitap sadece tarihsel bir inceleme olmaktan öte, politik düşünceye katkı sağlar. Toplamda, Osmanlı Siyasi Kurumları, 300 sayfalık hacmiyle yoğun bir okuma sunar, ancak bölümlere ayrılmış yapısı sayesinde erişilebilirdir. Yazarın uzmanlığı, konuyu otantik bir şekilde aktarmasını sağlar; örneğin, Enderun mektebi'nin elit yetiştirme rolü gibi detaylar, nadir kaynaklardan derlenmiştir. Kitabın teması, imparatorlukların yükselişi ve çöküşünde kurumların kritik önemini vurgular ve okuyucuyu, benzer hatalardan ders çıkarmaya teşvik eder. Hedef okur için, bu eser bir referans niteliğindedir; zira tartışmalı konuları (örneğin, padişahların keyfi yönetimi) nesnel bir yaklaşımla ele alır. Benzer eserlere kıyasla, Karatepe'nin kitabı daha çok iç siyasi mekanizmalara odaklanır, dış politika unsurlarını arka planda tutar. Bu odak, onu benzersiz kılar. Kitap, yayınlandığı yıldan beri (yaklaşık 2000'ler) akademik çevrelerde referans alınmış, birden fazla baskı yapmıştır. Okuyucular, bu eseri okuduktan sonra Osmanlı tarihine dair daha bütüncül bir bakış kazanır.

Prof. Dr. Şükrü Karatepe, Türk tarihçi ve akademisyen olarak, Osmanlı tarihi ve siyasi kurumlar alanında uzmanlaşmış bir isimdir. 1960'larda doğduğu tahmin edilen Karatepe, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü'nden mezun olmuş, yüksek lisans ve doktorasını Osmanlı idari tarihi üzerine tamamlamıştır. Kariyerinin büyük kısmını Marmara Üniversitesi'nde geçirerek, doçentlik ve profesörlük unvanlarını almıştır. Akademik hayatı boyunca, Osmanlı arşiv belgelerini inceleyerek pek çok makale ve kitap üretmiş, özellikle 19. yüzyıl reformları ve bürokratik yapılar üzerine odaklanmıştır. Biyografisi, geleneksel tarihçilikten modern yaklaşımlara geçişi yansıtır; gençliğinde Halil İnalcık gibi ustaların etkisinde kalmış, ancak kendi çalışmalarında daha disiplinlerarası bir yöntem benimsemiştir. Osmanlı Siyasi Kurumları kitabı, onun en tanınmış eserlerinden biridir ve bu kitapta, yazarın nesnel, belge temelli üslubu ön plana çıkar. Üslubu, akademik titizlikle popüler erişilebilirliği dengeler; karmaşık terimleri açıklayarak, okuyucuyu boğmaz, örneklerle somutlaştırır. Bu yaklaşım, onu hem öğrenciler hem de genel okuyucular için vazgeçilmez kılar. Önemli eserleri arasında, 'Osmanlı'da Yönetim ve Bürokrasi', 'Tanzimat ve Sonrası' ve çeşitli makaleler yer alır; bu eserler, Osmanlı siyasi tarihinin evrimini kronolojik bir sırayla ele alır. Karatepe, Osmanlı kurumlarının İslam dünyasındaki paralelliklerini de tartışır, örneğin Safevi ve Memlük sistemleriyle karşılaştırmalar yapar. Ödüller açısından, Türk Tarih Kurumu'ndan takdir belgeleri almış, uluslararası sempozyumlarda konuşmacı olarak yer almıştır. Dönemi, 1990'lar ve 2000'lerdeki Osmanlı tarihçiliğinin canlanma evresine denk gelir; bu dönemde, arşivlerin dijitalleşmesiyle yeni kaynaklara erişim artmış, Karatepe de bundan faydalanmıştır. Yazarın önemi, Osmanlı tarihini milliyetçi bir çerçeveden çıkarıp, evrensel bir perspektife taşımasındadır; eserleri, imparatorluğun çokkültürlülüğünü vurgular. Emekliliğinden sonra bile danışmanlık yapmış, belgesellere katkı sağlamıştır. Karatepe'nin biyografisi, Türkiye'nin akademik ortamındaki zorlukları da içerir; 28 Şubat süreci gibi dönemlerde fikirlerini savunmuş, ancak her zaman bilimsel tarafsızlığı ön planda tutmuştur. Üslubunun gücü, kuru anlatımdan uzaklaşmasında yatar; ironik dokunuşlarla tarihi canlandırır, örneğin yeniçerilerin isyanlarını mizahla betimler. Önemli eserleri, toplamda 10'dan fazla kitap ve 50'ye yakın makale içerir; bunlar, Osmanlı siyasi düşüncesinin felsefi temellerini de kapsar. Ödülleri sınırlı olsa da, akademik etkisi büyüktür; öğrencileri arasında tanınmış tarihçiler vardır. Dönemsel olarak, Karatepe 21. yüzyıl başındaki 'neo-Osmanlıcılık' tartışmalarına mesafeli durmuş, eserlerinde dengeli bir analiz sunmuştur. Bu tutum, onu çağdaş tarih yazımında saygın kılar.