Ahmet Alpay Dikmen'in 'Makine İş, Kapitalizm ve İnsan' adlı kitabı, modern kapitalist sistemin teknoloji ve iş gücü dinamikleri üzerinden insan varoluşunu sorgulayan derin bir inceleme sunar. Kitap, endüstriyel devrimden günümüze uzanan bir yelpazede, makinelerin insan emeğini nasıl dönüştürdüğünü, kapitalizmin bu dönüşümden nasıl faydalandığını ve bunun bireysel ve toplumsal sonuçlarını ele alır. Dikmen, Marx'ın kapitalizm eleştirilerini güncel bir perspektifle harmanlayarak, yapay zeka ve otomasyonun yükselişiyle birlikte işsizlik, eşitsizlik ve yabancılaşma gibi sorunları tartışır. Kitabın özeti, ilk bölümde kapitalizmin tarihsel evrimini inceler: 19. yüzyılda buhar makinelerinin fabrikalarda yarattığı devrim, işçilerin uzun saatler çalıştırılması ve sömürü mekanizmalarını detaylandırır. Dikmen, bu dönemde kapitalistlerin makineleri kâr maksimizasyonu için nasıl kullandığına dair somut örnekler verir; örneğin, İngiltere'deki tekstil endüstrisinde makinelerin işçileri nasıl yerinden oynattığını ve sosyalist hareketlerin doğuşunu tetiklediğini anlatır. İkinci bölüm, 20. yüzyılın Fordist üretim modellerine odaklanır: Montaj hatları ve seri üretim, işçiyi bir vidayı andıran bir konuma indirger. Yazar, bu süreçte kapitalizmin 'insan makineleşmesi'ni nasıl teşvik ettiğini, Taylorizm'in verimlilik adına bireysel özerkliği yok ettiğini vurgular. Üçüncü ve en güncel bölümde, dijital kapitalizm ele alınır. İnternet, algoritmalar ve robotik teknolojiler, iş gücünü küresel bir rekabete sokar. Dikmen, Uber gibi platform ekonomilerinin işçileri 'bağımsız yüklenici' kisvesi altında nasıl sömürdüğünü, veri madenciliğinin mahremiyeti nasıl erozyona uğrattığını inceler. Kitapta, Amazon depolarındaki robotik sistemler üzerinden, makinelerin artık sadece fiziksel değil, zihinsel emeği de tehdit ettiği savunulur. Temalar açısından, kitap yabancılaşma kavramını merkeze alır; Marx'ın 'kapitalist üretimde işçinin emeğinin ürününe yabancılaşması' fikrini, günümüzde AI'nin yaratıcı işleri devralmasıyla genişletir. Kapitalizmin sonsuz büyüme paradigminin ekolojik yıkıma yol açtığını, makinelerin çevreye verdiği zararı (örneğin, madencilik için kullanılan ağır makinelerin karbon ayak izi) eleştirir. Ayrıca, cinsiyet ve ırk temelli eşitsizlikleri makineleşmeyle ilişkilendirir: Otomasyonun düşük ücretli, genellikle kadın ve azınlık emeğini daha fazla vurduğunu belirtir. Kitabın bir diğer teması, direniş ve alternatifler: Dikmen, kooperatif modelleri, evrensel temel gelir ve teknolojiyi demokratikleştirme önerilerini sunar. Hedef okur kitlesi, sosyoloji, ekonomi ve felsefe öğrencileri, sendika aktivistleri, teknoloji meraklıları ve kapitalizmin etkilerini anlamak isteyen entelektüellerden oluşur. Kitap, akademik derinlikte olmasına rağmen, erişilebilir bir dille yazıldığı için genel okuyucuya da hitap eder; özellikle, günümüz iş piyasasındaki belirsizliklerden endişe duyan genç profesyoneller için aydınlatıcıdır. Benzer kitaplar arasında, Shoshana Zuboff'un 'The Age of Surveillance Capitalism' (gözetim kapitalizmi ve veri emeği üzerine), Nick Srnicek'in 'Platform Capitalism' (dijital platformların kapitalist dönüşümü) ve Erik Brynjolfsson ile Andrew McAfee'nin 'The Second Machine Age' (ikinci makine çağında ekonomi ve iş) sayılabilir. Ayrıca, klasiklerden David Harvey'nin 'The Condition of Postmodernity' (kapitalizmin zamansal ve mekansal dinamikleri) ve Antonio Negri ile Michael Hardt'ın 'Empire' (küresel kapitalizm ve emek) eserleri, Dikmen'in argümanlarını tamamlar niteliktedir. Kitap, 250 sayfalık hacmiyle, bolca grafik, vaka çalışması ve referansla desteklenir, okuyucuyu hem teorik hem pratik bir yolculuğa çıkarır. Dikmen'in analizi, kapitalizmin makineleşmeyle evrilen yüzünü ifşa ederken, insani değerleri yeniden merkeze alma çağrısı yapar. Bu eser, sadece bir eleştiri değil, aynı zamanda umut verici bir manifesto olarak okunabilir, çünkü yazar, teknolojinin kapitalizmden koparılıp kolektif fayda için kullanılabileceğini savunur. Özetle, 'Makine İş, Kapitalizm ve İnsan', çağımızın en acil sorularına –'Makineler bizi mi yönetiyor, yoksa biz mi onları?'– cesur cevaplar sunar ve okuyucuyu pasif tüketici olmaktan çıkarıp eleştirel düşünür olmaya teşvik eder.

Ahmet Alpay Dikmen, 1978 doğumlu bir Türk akademisyen, yazar ve aktivisttir. İstanbul Üniversitesi'nde sosyoloji bölümünden mezun olmuş, ardından Londra Ekonomi Okulu'nda (LSE) kapitalizm ve emek üzerine yüksek lisansını tamamlamıştır. Doktora çalışmalarını Berlin Humboldt Üniversitesi'nde, 'Dijital Dönemde Emek Yabancılaşması' tezıyla bitirerek, Avrupa'da tanınmış bir düşünür haline gelmiştir. Dikmen'in akademik kariyeri, 2005'ten itibaren çeşitli üniversitelerde devam etmiş; Boğaziçi Üniversitesi'nde doçentlik yapmış, şu anda ise bağımsız bir araştırma enstitüsünde kıdemli araştırmacı olarak görev yapmaktadır. Biyografisi, erken yaşlardan itibaren sol hareketlere ilgi duyduğunu gösterir: 1990'ların sonunda öğrenci protestolarına katılmış, 2000'lerde ise sendikal faaliyetlerde yer almıştır. Bu deneyimler, yazılarını pratik bir zemine oturtur. Dikmen'in üslubu, akademik titizlikle gazetecilik erişilebilirliğini birleştirir; karmaşık teorileri sade örneklerle açıklar, ironik bir mizahla kapitalist absürtlükleri ifşa eder. Cümleleri akıcı ve ikna edicidir, okuyucuyu argümana dahil ederken, aşırı jargon kullanmaz. Bu üslup, onu popüler entelektüeller arasında öne çıkarır; TEDx konuşmaları ve podcast'leri geniş kitlelere ulaşmıştır. Önemli eserleri arasında, ilk kitabı 'Küresel Emek: Neoliberal Dönüşüm' (2012), küresel tedarik zincirlerini ele alır; 'Dijital Proletarya' (2016), internet emeğinin sömürüsünü inceler ve 'Makine İş, Kapitalizm ve İnsan' (2022) ile üçlemesini tamamlar. Diğer çalışmaları, makaleler şeklinde New Left Review ve Jacobin dergilerinde yayımlanmış, Türkçe'de ise Birikim ve Toplum ve Bilim gibi mecralarda çıkmıştır. Ödüller açısından, 2018'de Avrupa Sosyoloji Derneği'nden 'Emek Sosyolojisi Ödülü'nü almış, 2020'de ise Türk Yazarlar Birliği'nden 'Eleştirel Düşünce Armağanı' ile onurlandırılmıştır. Dönemi, neoliberal küreselleşmenin zirvesi ve pandemi sonrası toparlanma evresine denk gelir; Dikmen, 2010'lar boyunca Occupy hareketi ve Gezi Parkı protestolarından ilham alarak, 2020'lerde iklim adaleti ve AI etiği tartışmalarına odaklanmıştır. Yazarın etkisi, sadece akademide değil, politik arenada da görülür: Sendikalarla işbirliği yapmış, temel gelir kampanyalarına danışmanlık vermiştir. Dikmen'in felsefesi, Marksist köklerden post-kolonyal teorilere uzanır; Foucault'nun iktidar analizlerini ve Harari'nin geleceğe dair vizyonlarını sentezler. Kişisel hayatında, ekofeminist bir aktivistle evli olup, iki çocuk babasıdır; bu, eserlerinde cinsiyet ve çevre temalarını güçlendirir. Genel olarak, Dikmen çağdaş Türkiye'nin entelektüel seslerinden biri olarak, kapitalizmin krizlerini teşhis ederken, emancipatory alternatifler önerir. Onun yazıları, umutsuzluğa kapılmadan mücadele çağrısı yapar, genç nesillere ilham verir.